صنعت فولاد به عنوان یکی از صنایع مادر و پایهای در ایران و جهان، حیات و تداوم فعالیت خود را به معاملات بینالمللی و میزان صادرات و واردات مدیون است. اما صادرات و واردات به چه صورت بر روی فعالیت شرکتهای فولاد و قیمت مقاطع فولادی مانند میلگرد و انکر بولت تأثیر میگذارند؟ حجم واردات و سهم کارخانههای فولادی از سبد صادرات کشور در سال 1401 چه تغییری کرده است؟ در ادامه ضمن بررسی اهمیت صادرات و واردات محصولات فولادی در سطح بینالمللی، به تحلیل حجم واردات در سال 1401 میپردازیم.
اهمیت صادرات و واردات محصولات فولادی
کشور ما به عنوان یکی از تولیدکنندگان برتر محصولات فولادی در جهان شناخته میشود؛ اما در سالهای اخیر قادر به بهرهگیری از پتانسیلهای مطلوب خود در صنعت فولاد نبوده است. ایران با برخورداری از سوخت ارزان، معادن متعدد، نیروهای متخصص و موقعیت جغرافیایی عالی که امکان دسترسی به بسیاری از بازارهای جهانی از مسیرهای آبی، زمینی و هوایی را ایجاد کرده است، میتواند به یکی از بزرگترین صادرکنندگان محصولات فولادی تبدیل شود. این در حالی است که اکنون حجم واردات مقاطع فولادی از میزان صادرات آن بیشتر است و سالانه مقدار قابل توجهی ارز از کشور خارج میشود.
با وجود کارخانههای فولادی متعدد در داخل کشور، همچنان بسیاری از مصرفکنندگان محصولات خارجی را ترجیح میدهند. این امر تا حد زیادی به کیفیت محصولات داخلی برمیگردد. واردات محصولات فولادی در این زمینه توانسته است به کمک خریداران ایرانی بیاید و با ایجاد فضای رقابتی، تولیدکنندگان داخلی را به سمت بهبود کیفیت و ارتقا استانداردهای تولید خود سوق دهد. به لطف واردات، بازار آهنآلات در دام انحصار تولیدکنندگان داخلی نمیافتد و مصرفکنندگان میلگرد میتوانند محصول مورد نیاز خود را در هر شرایطی تأمین و خریداری کنند.
واردات محصولات خارجی معایبی نیز به همراه دارد. خرید محصولاتی که نمونههای داخلی دارند، در بلندمدت میتواند به صنعت فولاد کشور ضربه بزند. از طرف دیگر، برندهای داخلی قیمت محصولات خارجی را به عنوان مبنای ارزشگذاری محصولات خود انتخاب کردهاند؛ که این امر موجب نوسان نرخ محصولات داخلی با توجه به تغییر نرخ آنها در سطح بینالمللی شده است. تأثیرات این فاکتور میتواند در شرایط مختلف با عوامل دیگری مانند میزان عرضه و تقاضا، نرخ ارز و… خنثی یا تشدید شود.
کاهش صادرات و واردات مقاطع فولادی در سال 1401
طی سالهای گذشته شاهد کاهش چشمگیر واردات و صادرات محصولات فولادی بودهایم. اگرچه ایران با برخورداری از منابع و زیرساختهای عالی، قادر به تولید و صادرات محصولات باکیفیت و مقرونبهصرفه است، اما روابط سیاسی کشور مانع از تحقق آن میشود. تشدید تحریمها، موجب قطع روابط تجاری و برهم خوردن بسیاری از معاملات و قرارداد تولیدکنندگان فولادی با مشتریان و سرمایهگذاران خارجی شده است. بسیاری از شرکتها و کشورها برای حفظ منافع خود و دوری از تحریمها، همکاری خود با ایران را خاتمه دادهاند.
با شروع جنگ میان روسیه و اکراین و اعمال تحریم بر صنایع مادر روسیه، این کشور به قیمتشکنی و اعمال تخفیف بر محصولات فولادی خود روی آورد. به این ترتیب، کشورهای چین، کره و تایلند که در لیست اصلیترین مشتریهای ایران قرار دارند، تصمیم به خرید فولاد ارزان از روسیه گرفتند و بنابراین حجم صادرات به حداقل تقلیل یافت.
در کنار صادرات، حجم واردات کشور نیز رو به کاهش رفت. این روند به شکلی ادامه یافت که در 5 ماه نخست سال 1401 شاهد کاهش 3 تا 18 درصدی واردات انواع مقاطع فولادی نسبت به مدتزمان مشابه در سال 1400 بودهایم. یکی از مهمترین دلایل این امر، کاهش میزان تقاضای بازار ایران در بهار و تابستان سال 1401 بوده است. به این ترتیب، واردات برخی محصولات مانند آهن اسفنجی و شمش فولاد (فولاد میانی مانند بیلت، اسلب و بوم) در این بازه زمانی به صفر رسید.
بر اساس آمارهایی که جدیداً به دست کارشناسان آیین صنعت رسیده، واردات مقاطع فولادی طویل مانند تیرآهن و میلگرد 3 درصد کمتر از دوره مشابه در سال گذشته بوده است. واردات مقاطع تخت هم بیشترین درصد کاهش را تجربه کرده و نسبت به سال گذشته 18 درصد تقلیل یافته است. در این میان، بیشترین میزان واردات فولادی مربوط به محصولات فولادی است که در 5 ماه نخست سال جاری، 16 درصد کمتر از دوره مشابه در سال 1400 واردات داشت.
افزایش واردات مواد اولیه
تقریباً در اواسط تیرماه امسال بود که خبرهایی مبنی بر کاهش مالیات علیالحساب واردات مواد اولیه و واسطه فولادی منتشر شد. این خبر توانست به پرتو نوری در مسیر تولیدکنندگان فولادی تبدیل شود و چرخ تولید این صنعت را با سرعت بیشتری بچرخاند. کاهش مالیات علیالحساب از 4 درصد به 2 درصد توانست به مشوقی برای تأمینکنندگان مواد اولیه تبدیل شود تا قدمی در مسیر جبران کمبود موادی مانند مگنتیت، کنسانتره و سنگ دانهبندی بردارند. به این ترتیب، میزان تولید مقاطع فولادی و عرضه به بازار افزایش یافت و تنها در بهار امسال شاهد رشد 15 درصدی تولید محصولات فولادی نسبت به سه ماه نخست سال 1400 بودیم.
تأثیر کاهش واردات مقاطع فولادی بر بازار آهنآلات
کاهش واردات تنها در صورتی بر بازار تأثیر میگذارد که این فرایند منجر به کاهش دسترسی مصرفکنندگان به محصولات فولادی شود. اگر تقاضای بازار بیشتر از میزان عرضه تولیدکنندگان داخلی و حجم واردات باشد، کاهش واردات میتواند گرانی به بار بیاورد. این در حالی است که بازار آهنآلات ایران در 6 ماه گذشته با کاهش تقاضا و رکود همراه بوده است. طبق نظر کارشناسان آیین صنعت، کاهش واردات را نیز میتوان نوعی واکنش به کمبود تقاضا دانست. بنابراین، کم شدن حجم واردات تأثیری بر روی تورم نداشته است و نمیتواند در نمودار قیمت مقاطع فولادی مانند تیرآهن و میلگرد نوسان چشمگیری ایجاد کند.
سخن پایانی
به طور خلاصه، بازار آهنآلات ایران در بهار و تابستان سال 1401 درگیر رکود کمسابقهای بوده است. این امر تا حد زیادی به کاهش قدرت خرید مردم و پروژههای ساختوساز برمیگردد. با افت تقاضا، حجم واردات محصولات فولادی روند نزولی پیدا کرد. به گونهای که واردات آهن اسفنجی و شمش فولاد به صفر رسید و اقلام فولادی 3-18 درصد کمتر از مدت مشابه در سال گذشته وارد شدند. با توجه به تأثیر قیمت اقلام وارداتی بر ارزشگذاری محصولات داخلی، بررسی واردات مقاطع فولادی به دغدغه طیف گستردهتری از خریداران و فعالان بازار آهنآلات تبدیل شده است. اگر شما هم جزء این دسته افراد هستید، میتوانید در سایت آیین صنعت از بهروزترین شرایط بازار آهنآلات و قیمت دقیق محصولات مطلع شوید.
